Onderzoek grafimediabranche duidt probleemsituatie: een moeilijke markt
Eind januari 2023 presenteerde het GOC een verslag van een economisch onderzoek over 2021 dat zij deden in opdracht van het A&O Fonds Grafimediabranche. Kort samengevat duidt het een ongelukkige samenloop van economische ontwikkelingen: stijgende inkoopprijzen, overcapaciteit aan productiemiddelen, prijsconcurrentie plus een tekort aan vakmensen. En dat in een structureel dalende markt.
In het rapport Grafimediabranche Economische ontwikkeling, Rapportage over 2021 kijkt men terug op het herstel na het eerste coronajaar. Dat herstel geeft de burger weer moed, maar tegelijk laten de langetermijnontwikkeling en inzichten over 2022 zien dat het oude niveau van 2019 niet meer bereikt wordt. De omzet in de grafimediabranche loopt structureel terug. Waar voorheen de grafische branche na een crisis altijd weer geheel opveerde, is dat nu niet zo, terwijl dat wel het geval is bij de totale industrie. De branche keert terug naar een geleidelijke teruggang in omzet. Uitgezonderd verpakkingsdrukkers. Daar neemt de omzet toe.
Angst
De stijgende inkoopprijzen voor grafimediabedrijven zijn volgens de onderzoeker reden tot zorg. Bedrijven waren in 2021 fors meer kwijt voor onder meer papier en drukinkt. Klopt. We hebben daar als PRINTmatters veel over bericht en gaven hier ook op onze Vakdagen aandacht aan. Het gevolg hiervan is in deze markt volgens mij voorspelbaar. Combineer hoge prijzen met angst voor doorrekenen van die kosten en je hebt de poppen aan het dansen. Er is namelijk overcapaciteit in de markt. Dit kent 2 kanten. De positieve is investeringen in automatisering en snellere apparatuur. De negatieve is dat er te weinig bedrijven afschalen of stoppen. Gevolg is een dalende bezettingsgraad die van 1989 tot en met 2021 daalde van bijna 90% tot net iets boven de 70%.
Negatieve prijsspiraal
Het is een bekend terugkerend patroon. Inkopers worden bestookt met aanbiedingen en dreigen over te stappen, wat de negatieve prijsspiraal alleen maar versterkt. Een pijnlijke situatie die leidt tot een slagveld in een toch al krimpende markt doordat veel communicatie digitaliseert. Het rapport meldt dat 64% van de grafimediabedrijven winst boekte in 2021, 19% van de bedrijven net uit de kosten kwam en 17% geld moest toeleggen op de productie van drukwerk. Hier kan je nuchter, onbedoeld somber, samenvatten dat iets meer dan helft van de grafimediabedrijven winstgevend is.
De onderzoeker meldt ook lichtpuntjes. Zo kende de grafimediabranche in 2021 relatief weinig faillissementen (4) en vrijwillige bedrijfsbeëindigingen (105). Ik wil daaraan toevoegen dat bedrijven, gelukkig, coronasteun hebben ontvangen en uitstel van belasting verkregen. Maar uiteindelijk moet te veel steun worden terugbetaald en iedereen weet dat de Belastingdienst niet zo maar iets kwijtscheldt. Alleen al in de eerste maanden van dit jaar zijn er meer faillissementen gemeld dan in heel 2021.
Eigen vermogen verslechtert
Over bedrijven die niet goed draaien zegt het rapport dat die zich richten op besparen en efficiency. Bedrijven met enig vet op de botten kiezen voor investeren in die efficiency. Maar in het rapport staat ook dat, uiteraard gemiddeld, in het jaar 2020 het eigen vermogen sterk verslechterde door het aangaan van langlopende schulden en dat deelnemingen belangrijker zijn geworden ten opzichte van resultaten uit eigen activiteiten. Op zich zou dat laatste weer een uitweg bieden aan die ondernemingen.
Grafisch personeel
Een andere positieve ontwikkeling is de afname van het aantal grafici dat zonder werk thuis zit. De werkloosheid in de branche daalde in 2021 van 7,1 naar 4,4% en komt daarmee in de buurt van het landelijk gemiddelde. Door het aantrekken van de arbeidsmarkt vindt een deel van de grafisch medewerkers makkelijker een baan. Daar staat volgens mij tegenover dat het voor ondernemers een probleem is om aan vakmensen te komen. Het is sowieso moeilijk om mensen te vinden. Vaak worden externen ingehuurd (zzp’ers), wat wel flexibiliteit brengt maar ook hogere kosten.
Daling
Het rapport meldt dat het aantal bedrijven van 2007-2022 afnam van 4.040 tot 2.755. Die daling is in zowel klein-, midden- en grootbedrijf te zien. Bij zzp’ers is de daling het kleinst: -11,5%. Bij de grotere bedrijven, 50-100 mensen, het grootst: -68,8%
Medewerkers per bedrijf
De huidige 2.755 bedrijven bestaan voor bijna 60% uit één medewerker. De verdeling is als volgt:
- 1.535 bedrijven: één medewerker (de eigenaar, zzp’er)
- 485 bedrijven: 2 medewerkers
- 255 bedrijven: 3-4 medewerkers
- 205 bedrijven: 5-9 medewerkers
- 140 bedrijven: 10-19 medewerkers
- 90 bedrijven: 20-49 medewerkers
- 25 bedrijven: 50-99 medewerkers
- 20 bedrijven: meer dan 100 medewerkers
Het aantal mensen dat werk heeft in de branche daalde in die periode van ruim 42.000 naar een kleine 20.000. De branche-omzet daalde in de periode 2010-2021 van 4,6 naar 2,9 miljard. De afzet van grafisch papier liep in die jaren terug van 158.000 ton naar 45.000 ton. Verpakkingspapier/karton steeg juist van 520.000 naar 566.000 ton.
Import en export
We importeren ruim 932 miljoen euro aan drukwerk. Daartegenover exporteren we aan Nederlands fabricaat ruim 1,2 miljard euro. Van alle import komt 80% uit Europa en 12% uit Azië. België is met 22% de grootste. Boeken beslaat ongeveer de helft van de importomzet. Ook bij export doen boeken de helft: ruim 800 miljoen euro van een totale export van 1,6 miljard euro. Ook hier speelt Europa een grote rol: 95% gaat naar dit continent, waarvan België met 44% koploper is, gevolgd door Duitsland met 12%.
Positief
Om positief af te sluiten: over 2021 zijn ondernemers gemiddeld positief. Ze ervaren, aldus het rapport, vooral een gelijkblijvende of een verbetering in hun concurrentiepositie. Met als aantekening: ‘Het positiever inschatten van de eigen concurrentiepositie betekent overigens nog niet dat bedrijven ook meer orders hebben binnengehaald. Het betekent alleen dat ze zekerder van hun eigen kwaliteiten en mogelijkheden zijn ten opzichte van hun concurrenten.’
Tekst: Robbert Delfos | Bron: GOC
Het gedrukte PRINTmatters magazine lezen?
